„Gadające głowy”

Gadające głowy to nakręcony w 1980 r. dokumentalny film Krzysztofa Kieślowskiego, zrealizowany w formie społecznej sondy, w której reżyser zadaje swoim respondentom trzy proste pytania: „Ile masz lat?”, „Kim jesteś?”, „Czego byś chciał?” . Tytuł filmu nawiązuje do serii krytycznych artykułów autorstwa Zygmunta Kałużyńskiego („Polityka” 1971 r.), kwestionujących artystyczną wartość filmu dokumentalnego młodych twórców tzw. polskiej szkoły dokumentu, zarzucając im posługiwanie się banalną, telewizyjną konwencją „gadających głów”, krzykliwość oraz brak warsztatu. Bezpośrednie odniesienie do wypowiedzi Kałużyńskiego nadaje nowy kontekst oraz znaczenie treściom przedstawionym w filmie. Wykorzystanie prostej, schematycznej formy można uznać za próbę odejścia od sensacyjnej formy dokumentu i zwrócenia uwagi widza na treści wypowiadane przez bohaterów. Film jest zrealizowany w bardzo metodyczny sposób, reżyser do końca nie odstępuje od narzuconych sobie zasad. Poza trzema pytaniami, które pozostają takie same dla każdego uczestnika wywiadu, Kieślowski dopilnował też, aby przedstawione w dokumencie postaci pojawiały się w kolejności od najmłodszej do najstarszej, aby pokazać, jak z wiekiem zmienia się perspektywa ludzkiego spojrzenia na świat. Ludzkie marzenia tworzą obraz rzeczywistości, pośrednio mówią o tym, czego w niej brak, co ludziom dokucza, z czym się nie godzą. „W ‚Gadających głowach’ ludzie mówią do kamery o dojmującej potrzebie wolności, demokracji i szacunku dla człowieka, jaką odczuwają w 1980 roku, gdy film powstawał” – pisze Mikołaj Jazdon w swej książce „Dokumenty Kieślowskiego” (Poznań 2002, s. 126). Krzysztof Kieślowski niezwykle oszczędnymi środkami filmowymi stworzył niejako zbiorowy portret Polaka – świadomego swej tożsamości i miejsca, w którym żyje, bacznego obserwatora rzeczywistości, którą trudno zaakceptować, gorąco pragnącego zmian, dojrzewającego do buntu. Reżyser ukończył film w 1979 roku, lecz szanse dotarcia do widza dały mu dopiero wydarzenia sierpnia 1980 roku. Za ten dokument otrzymał Wyróżnienie Honorowe na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Oberhausen w 1981 roku.